دوربین‌های مداربسته که نقش اصلی را در یک سیستم امنیتی ایفا می‌کنند، دارای ویژگی‌های بسیاری هستند که هر کدام از آن‌ها باعث کاربردی شدن نوع استفاده آن دوربین می‌شود.
یعنی بعضی از ویژگی‌های دوربین‌ها باعث اضافه شدن کارایی‌هایی به آن می‌شود که استفاده از آن در مکان‌های مختلف مناسب‌تر خواهد شد.
برای کاربری‌های خانگی یک سیستم امنیتی نسبتا ابتدایی با ویژگی‌های معمولی تقریبا به همه نیازها پاسخ می‌دهد اما در مقابل برای استفاده‌های مختلف تجاری مانند کارخانه‌ها، ادارات، کارگاه‌ها و… نیاز به سیستم‌هایی است که ویژگی‌های متعدد و توان عملکردی بالایی داشته باشد تا بتواند در آن وسعت کاری، به خوبی فعالیت نماید.
دوربین‌های مداربسته جدا از اینکه به طور کلی در دو دسته کلی آنالوگ و تحت شبکه تقسیم می‌شوند و همچنین از نظر شکل ظاهری نیز دارای انواع مختلفی مانند دوربین دام، دوربین PTZ، دوربین بولت و… میباشند؛ در ویژگی‌های مختلفی نیز با یکدیگر تفاوت دارند.
مانند برد قابلیت دید در شب، استانداردهای مقاومتی، توان حسگر تصویر، رزولوشن ضبط تصاویر و… یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی باعث متمایز شدن کاربرد دوربین‌ها می‌شود، نوع لنز آن‌ها است که باعث می‌شود بر روی ویژگی‌های مختلفی تاثیر گذاشته و هر کدام از دوربین‌ها با لنز خاص را برای مکان خاصی، بسیار کاربردی و مناسب کند.
لنز دوربین‌های مداربسته از نظر فاصله کانونی می‌توانند ثابت، وریفوکال و یا موتوردار باشند.
به طور کلی تغییر در مقدار فاصله کانونی باعث می‌شود که ویژگی‌هایی مثل زاویه دید تغییر کند. در ادامه این مقاله به بررسی انواع لنز دوربین مداربسته می‌پردازیم.
انواع لنز دوربین مداربسته از نظر اتصال به بدنه
لنزها جدا از جزییات فنی که می‌توانند داشته باشند، قبل از آن به دو شکل می‌توانند به بدنه دوربین مداربسته متصل شوند که به آن‌ها پایه لنز می‌گویند. پایه لنز بخشی از چیپ تصویر است که لنز بر روی آن سوار می‌شود.
پایه لنز سری S یا M12
این نوع لنزها که با دو نام M12 یا S-Mount شناخته می‌شوند که البته نوع M12 متداول ترین نوع آن است، می‌توانند از هر سه نوع لنز ثابت، وریفوکال و موتوردار پشتیبانی کنند. انواع دیگری از این پایه مانند M4، M5، M6.4، M6.5 و… نیز وجود دارند.
پایه لنز C/CS-Mount
این پایه مخصوص لنزهایی است که به طور جداگانه بر روی دوربین‌های مداربسته نصب می‌شوند که نسبت به لنزهای پیش فرض نصب شده بر روی دوربین‌ها، فاصله کانونی بیشتری دارند و از استاندارد C یا CS پشتیبانی می‌کنند که نحوه عملکرد و قطر آن‌ها مشابه یکدیگر است.
تفاوتشان تنها در فاصله بین سطح خارجی آن و حسگر دوربین مدار بسته است که به ترتیب 12.526 میلی‌متر برای C و 17.526 میلی‌متر برای CS است.
پایه CS از C کوچکتر است اما پایه C را می‌توان بر روی دوربین‌هایی که از نوع CS پشتیبانی می‌کنند بوسیله یک آداپتور اضافی، نصب کرد.
نحوه عملکرد انواع لنز دوربین مداربسته
این قطعات در دوربین مداربسته شامل عدسی‌هایی هستند که وظیفه هرکدام جذب پرتوهای نور و رساندن آن به حسگر تصویر جهت تشکیل تصویر میباشد. در واقع وظیفه نهایی و هدفی یک لنز دنبال می‌کند، رساندن کیفیت یک تصویر به کیفیت واقعی آن است که با حذف اعوجاج و ناهنجاری‌های آن تصویر در جهت این هدف تلاش می‌کند.
حتما در دوران مدرسه با نحوه کارکرد انواع عدسی‌ها آشنا شده‌اید. روشی که برای آشنایی با نحوه کارکرد یک عدسی بسیار متداول و آشنا است، قرار دادن یک عدسی مقابل نور خورشید و تلاش جهت سوزاندن یک کاغذ به وسیله حرکت دادن عدسی است.
به این ترتیب که با عقب یا جلو بردن عدسی، نقطه‌ای پیدا می‌شود که در ریزترین و کوچک‌ترین حالت خود است که می‌تواند باعث سوختن کاغذ شود. در واقع تمام پرتوهای نور در این نقطه پس از عبور از عدسی متمرکز شده که می‌تواند کاغذ را بسوزاند. به این ترتیب به آن نقطه کانونی می‌گویند و فاصله بین آن نقطه تا عدسی را فاصله کانونی می‌نامند.
این مقدار فاصله کانونی معمولا یکی از ویژگی‌های اصلی لنز یک دوربین مدار بسته را تشکیل می‌دهد که برای کاربران بسیار مورد توجه و با اهمیت است. هر چقدر کیفیت عدسی‌های به کار رفته در لنز بهتر باشد، در واقع کیفیت و وضوح تصویری که آن لنز می‌تواند به آن دست پیدا کند بهتر خواهد بود.
دیافراگم لنز
اجزای نوری انواع لنز دوربین مداربسته که به یکی از آن‌ها در بالاتر (پایه لنز) اشاره شد، شامل دیافراگم نیز می‌شود. وظیفه این قطعه در لنز، تنظیم میزان نور است که با جابجایی صفحات فلزی آن و کوچک و بزرگ شدن روزنه آن، انجام می‌گیرد.
به این ترتیب که زمانی که نور کم باشد، این روزنه بزرگتر شده تا نور بیشتری وارد لنز شود و در مقابل زمانی که شدت نور بسیار زیاد باشد، تنگ‌تر شده تا نور به این گونه تنظیم گردد.
این مقدار در دوربین‌ها می‌تواند بین F22 تا F1.4 باشد که البته تغییر آن در دوربین مداربسته توسط خود آن انجام می‌گیرد و بر ویژگی‌هایی مانند حساسیت نوری لنز تاثیرگذار خواهد بود.
حساسیت نوری به حداقل نوری می‌گویند که دوربین بدون نیاز به فعال کردن قابلیت دید در شب به فعالیت نرمال خود ادامه می‌دهد.
انواع لنز دوربین مداربسته از نظر فاصله کانونی
لنزها از نگاه مقدار فاصله کانونی، همانطور که در ابتدای این مقاله به آن اشاره شد می‌توانند در سه دسته لنزهای ثابت، وریفوکال و موتوردار قرار بگیرند..
لنز ثابت
از ساده ترین انواع لنز دوربین مداربسته، لنز های فیکس است. فاصله کانونی این نوع لنز، ثابت است. از این رو زاویه دید دوربین فیکس لنز ، همواره ثابت خواهد بود. از این دوربین‌ها جهت تصویربرداری در فضاهایی که دید کلی نیاز است استفاده می‌شود.
قیمت دوربین‌های لنز ثابت از سایر دوربین‌ها معمولا کمتر میباشد.
لنز وریفوکال
یکی دیگر از انواع لنز دوربین مداربسته، لنز متغیر دستی یا وریفوکال است. در این دوربین‌ها کاربر هنگام نصب، زاویه دید دوربین را بین دو فاصله کانونی قابل انتخاب (که روی لنز درج شده مثلا 2.8 یا 12 میلی‌متر) تنظیم می‌کند.
از دوربین‌های دارای لنز متغیر یا وریفوکال برای ضبط تصاویر در مناطقی که میدان دید وسیع‌تری نیاز داریم استفاده می‌شود. قیمت این دوربین‌ها از دوربین‌های با لنز فیکس بالاتر است.
لنز موتورایز
نوع سوم دوربین‌های با لنز موتوردار یا موتورایز است. این نوع لنز در واقع نوعی لنز وریفوکال است، با این تفاوت که فاصله کانونی آن به جای تغییر به صورت دستی، توسط نرم افزار و بوسیله موتور مخصوصی که روی دوربین با لنز موتورایز تعبیه شده تنظیم می‌شود.
در این دوربین‌ها کاربر می‌تواند به دلخواه فاصله کانونی و به طبع زاویه دید را از راه دور به سادگی تنظیم کند.
بدیهی است که قیمت دوربین‌های مدار بسته با لنز موتورایز از سایر مدل هایی بیشتر است. از این دوربین‌ها جهت تصویربرداری در مناطقی که جزئیات بیشتری مورد نیاز است و همچنین کاربر در هر لحظه نیاز به کنترل و بررسی بخش‌های مختلفی از تصویر را دارد ، استفاده می‌شود.
لنز دوربین مداربسته چشم ماهی (Fisheye)
یکی دیگر از انواع لنز دوربین مداربسته که زاویه دید بسیار بالایی دارد و واید محسوب می‌شود، لنز فیش آی یا همان چشم ماهی است. این لنزها زاویه دیدی بین 140 تا 180 درجه دارند.
دلیل این نامگذاری هم ظاهر لنز این دوربین است که لنزی شبیه به چشم ماهی دارد که می‌تواند زاویه دید 180 درجه‌ای ارائه کنند.
استفاده از این نوع دوربین باعث می‌شود که به تعداد دوربین مداربسته کمتری نیاز پیدا کرد تا تمام آن محوطه را پوشش داد چون زاویه دیدی که این نوع دوربین ارائه می‌کند می‌تواند تا 360 درجه هم برسد.
توصیه می‌شود این نوع دوربین در سقفهای بلند نصب شود.
همچنین از این دوربین نباید در مکان‌هایی که خیلی تاریک هستند، محیط های خارجی، ارتفاع خیلی زیاد یا خیلی کم و در سقفهای شیبدار استفاده نمود.
کاربرد انواع لنزها
کاربرد لنز ثابت
- ویژگی‌ها: فاصله کانونی و زاویه دید ثابتی دارند – دوربین‌های دارای لنز ثابت معمولا ابعاد کوچک‌تری دارند – قیمت پایین تری دارند.
- کاربرد: مناسب برای کاربری‌های خانگی و با وسعت کم
کاربرد لنز وریفوکال
- ویژگی‌ها: می‌توان بین لنزهای موتوردار یا بدون موتور انتخاب کرد – فاصله کانونی و زاویه دید متغیری دارند – دوربین‌هایی که از این نوع لنز بهره می‌برند، ابعاد بزرگتری دارند – اگر چه گران‌تر هستند اما با توجه به ویژگی‌هایش در دراز مدت می‌تواند ارزش خود را اثبات نماید.
- کاربرد: مناسب برای کاربری‌های تجاری – مناسب برای نظارت بر ورودی و خروجی مکآن‌ها – مناسب برای سوییچ کردن بین زاویه دید پهن یا معمولی (حتی به وسیله تلفن همراه) – مناسب برای شناسایی انسآن‌ها و وسایل تقلیه از راه دور.
قیمت لنز دوربین مداربسته
لنزها بسته به برند و نوعی که دارند قیمت‌های متفاوتی می‌توانند داشته باشند. لنزهای ثابت (مثلا یک لنز تبدیل 3.5 میلی‌متر به 8 میلی‌متر) حدود صد هزار تومان، لنز وریفوکال با فاصله کانونی 2.8 به 12 میلی‌متری حدود 200 هزار تومان در برندهای میان و پایین رده و لنزهای قدرتمندتر وریفوکال که می‌توانند قیمتی بیش از یک میلیون و دویست هزار تومان داشته باشند.
